Có những kiểu “mù văn hóa" tác hại không
kém gì trình độ dân trí thấp nhưng nhiều cộng đồng không ý thức được sự
tồn tại của nó. Đây là vấn đề mà các quốc ra đều gặp phải và thực chất
mỗi người trong chúng ta đều có ít nhất một kiểu “mù” trong số 20 kiểu
mù dưới đây.
Mù kiến thức nông nghiệp
Tình trạng này thường xảy ra đối với những người dân sống ở thành
thị. Nếu một người dân thành phố đọc được thông tin “90% đất nông nghiệp
mất vì hạn hán”, họ sẽ vẫn bang quan bởi họ không hiểu hết vai trò của
nghề nông, về sự phụ thuộc chặt chẽ của con người vào nông nghiệp. Vì
vậy mà nhiều người không biết bảo vệ đất đai khiến diện tích đất ô
nhiễm, sa mạc hoá ngày càng gia tăng và diện tích đất nông nghiệp ở các
quốc gia ngày càng thu hẹp.
Mù tin học
Đây là một dạng phổ biến của mù công nghệ. Có những người không biết
sử dụng máy tính ở trình độ cơ bản dù đã được hướng dẫn cách sử dụng, họ
thường găp nhiều khó khăn cản trở trong cuộc sống, để lỡ nhiều cơ hội
tìm việc, khó cải thiện năng xuất và chất lượng công việc mà mình đang
làm. Thậm chí mù tin học được coi là một dạng khuyết tật của con người
trong cuộc sống số hôm nay.
Mù phân tích
Một người có thể hiểu được những gì mình vừa đọc xong nhưng không thể
phát hiện ra những thông tin không thoả đáng, thiếu chính xác. Những
người cả tin này dễ dàng tin vào thông tin được đưa ra. Họ trở thành đối
tượng lừa đảo của những chiêu trò truyền thông, câu khách, và thậm chí
còn là mục tiêu béo bở của những kẻ chuyên lừa đảo trên mạng.
Mù văn hoá
Mỗi chúng ta được sinh ra trong một môi trường văn hoá nhất định. Mù
văn hoá là khái niệm dùng để chỉ những người ngơ ngác và lạ lẫm với
chính nền văn hoá bản địa của mình. Dấu hiệu của mù văn hoá là hiểu sai
hoặc hoàn toàn không hiểu những kiến thức nền cơ bản, những thành ngữ,
tục ngữ, ví von được sử dụng trong cuộc sống hàng ngày. Những người như
vậy thường cảm thấy bất an, tiêu cực và dễ rơi vào mất cân bằng tâm lý.
Mù sinh thái học
Con người có thể ngày càng tách mình ra khỏi thiên nhiên, chủ động
cải tạo thiên nhiên để phục vụ những nhu cầu, mục đích của mình nhưng
thực chất chúng ta vẫn luôn luôn phụ thuộc vào thiên nhiên và những
nguồn tài nguyên của nó. Việc bảo vệ thế giới tự nhiên cũng là cách để
bảo vệ cuộc sống của chính chúng ta. Những ai thiếu kiến thức về sinh
thái học sẽ dễ dàng có những hành động tiêu cực đối với thiên nhiên, làm
gia tăng mức độ phá hoại thiên nhiên để làm lợi nhanh chóng cho bản
thân mình.
Mù cảm xúc
Những người này không thể hiểu và lý giải nổi những cảm xúc của bản
thân và những người xung quanh. Họ không nhận ra rằng mình đang cư xử
giận dỗi hoặc căng thẳng bất thường và vì vậy họ không kịp nhận ra để
điều chỉnh hành vi của bản thân. Vì họ không giỏi phán đoán cảm xúc của
người khác nên thường buồn vui không đúng lúc đúng chỗ và khiến những
người xung quanh thấy khó chịu. Những người này gặp khó khăn trong việc
thể hiện bản thân và thường bị coi là lập dị, kỳ quái. Họ có dấu hiệu
của chứng rối loạn tâm lý, khi nghe một chuyện buồn, họ có thể phá ra
cười dù thật tâm họ rất đau đớn.
Mù tài chính
Những người nào thường cảm thấy bồn chồn, lo lắng khi nói tới vấn đề
tiền bạc có lẽ đang phải chịu đựng tình trạng mù năng lực quản lý tài
chính. Họ tiêu tiền vô tội vạ, dùng tiền lương cả tháng để đi mua những
thứ đồ đắt tiền dù các hoá đơn chuẩn bị tới kỳ thanh toán. Họ không tiết
kiệm tiền cho tương lai. Rất nhiều người trưởng thành và đặc biệt là
ngươi trẻ bị mù năng lực quản lý tài chính. Họ vẫn cảm thấy cầm cự được
với cách tiêu tiền của mình nhưng đó là cảm giác bình yên giả tạo. Một
người có đầu óc tính toán đáng lẽ sẽ nhảy dựng lên vì lo lắng. Những
người mù năng lực tài chính thường chịu cảnh nghèo đói, khổ sở khi về
già.
Mù chức năng
Khoảng 20% người trưởng thành bị mắc chứng mù chức năng. Họ có thể
nghe, đọc và hiểu tốt nhưng phản ứng với thông tin kém. Khi phải nghe
những bài phỏng vấn, những bản tin thời sự dài trên truyền hình, họ
không hiểu được đại ý của toàn bộ thông tin. Họ có thể vừa nghe thấy
người bạn nhắc “Bậu cửa thấp, cẩn thận kẻo cộc đầu”. Họ nghe, gật gù và
hiểu nhưng không thể nhắc bản thân cần phải làm gì và ngay sau đó liền
bị cộc đầu.
Mù sức khoẻ
Những người thuộc nhóm này không thể hiểu nổi những thông tin cơ bản
về sức khoẻ, vì vậy họ không tạo được những thói quen tốt cho mình.
Những người này dễ dàng tin vào những quảng cáo dược phẩm và những bài
thuốc lang băm, vì vậy họ dễ phải gánh chịu những tác hại lâu dài về sức
khoẻ. Những bậc phụ huynh mù kiến thức sức khoẻ sẽ gây ảnh hưởng trực
tiếp lên chất lượng cuộc sống của con cái và một phần không nhỏ những ca
tử vong ở trẻ sơ sinh là do sự thiếu hiểu biết của cha mẹ.
Mù thông tin
Mù thông tin là khi người ta không nhận ra được sự hạn chế trong vốn
hiểu biết của mình. Những người mù thông tin sẵn sàng tranh luận về một
vấn đề mà khoa học đã chứng minh được từ lâu. họ không nhận ra mình đang
trở nên ngốc nghếch khi tranh cái về một việc đã quá rõ ràng đối với
những người am hiểu. Những người mù thông tin không nhận ra thiếu sót và
hạn chế trong kiến thức của bản thân. Sự thật là hơn 60% người trưởng
thành đều rơi vào tình trạng mù thông tin trong nhiều tình huống của
cuộc sống.
Mù truyền thông
Chúng ta dựa trên các phương tiện truyền thông để thu nhận được nhiều
thông tin về thế giới xung quanh. Nhưng các công ty truyền thông vì
muốn thu được lợi nhuận cao nhất mà nhiều khi sẵn sàng tung những tin
giật gân, lá cải để thu hút một lượng khán giả lớn hơn. Thực tế, thông
tin được phản ánh thông qua một phương tiện truyền thông bất kỳ đều có
độ lệch nhất định so với những gì diễn ra trong thực tế bởi nó đã được
phản ánh qua lăng kính của một cá nhân, một tổ chức và tính khách quan
đã bị mất đi ít nhiều. Những người mù truyền thông cũng giống như những
người mù phân tích, họ luôn tin vào những điều nghe đươc trên TV và đọc
được trong sách báo.
Mù sức khoẻ tinh thần
Đây là một dạng của mù sức khoẻ: Khi người ta không ý thức được những
bất ổn trong tâm lý của mình và khiến cho hững vấn đề tâm lý gặp phải
càng lúc càng trở nên trầm trọng và khó giải quyết. Khi người chồng nghe
thấy vợ doạ tự tử mà không lo lắng, hoặc người mẹ thấy con ăn uống thất
thường mà nghĩ đó chỉ là một giai đoạn tạm thời rồi sẽ qua, đây là
những ví dụ điển hình của mù sức khoẻ tinh thần.
Mù tính toán
Những người thiếu khả năng tính toán số học cơ bản sẽ gặp rất nhiều
khó khăn trong cuộc sống hàng ngày. Khi đứng trước quầy thanh toán, họ
chỉ biết chờ hoá đơn rồi trả tiền, nếu có sai sót nào trong bảng giá như
chai sữa tươi bị đội giá lên gấp đôi, họ vẫn sẽ điềm nhiên trả tiền mà
không nhận ra mình đang là nạn nhân. Dù những trường hợp như thế này
tương đối ít, nhưng hơn 50% những người trưởng thành đều rơi vào trạng
thái mù tính toán một lúc nào đó trong cuộc sống
Mù chủng tộc
Đây là tình trạng không hiểu thấu đáo những vấn đề liên quan tới
chủng tộc và nạn phân biệt chủng tộc. Một học sinh da màu luôn đinh ninh
mỗi khi bị trượt một môn nào đó rằng mình trượt vì giáo viên môn đó
không ưa người da màu hoặc những người luôn nghĩ rằng “người phương Tây
tài giỏi”, “người da trắng giàu có thượng lưu” đều rơi vào nhóm mù chủng
tộc này. Họ dễ dàng tin vào những định kiến và không muốn gia tăng hiểu
biết của bản thân.
Mù chữ
Đây là dạng mù phổ biến nhất mà mọi người biết đến. Có vài cấp độ mù
chữ khác nhau nhưng nhờ vào chính sách xóa mù chữ ở nhiều quốc gia mà số
lượng người mù chữ đã giảm đi đáng kể trong 50 năm qua. Giờ đây, người
dân ở những quốc gia nghèo nhất cũng có được một cuộc sống an toàn và
tốt đẹp hơn bởi họ có thể đọc được hướng dẫn sử dụng thuốc và không uống
nhầm phải chai thuốc có ghi “Độc dược”.
Mù khoa học
Khoa học là cái khung vững chãi kiến tạo nên cuộc sống của con người.
Cho tới nay, khoa học càng lúc càng tiến gần tới chân lý và thường giúp
cải thiện cuộc sống con người. Tuy vậy, trong cuộc sống hàng ngày,
nhiều khi kiến thức của chúng ta không đủ để lý giải về một hiện tượng
nào đó dẫn tới việc ta suy nghĩ thiếu khoa học, thậm chí là phản khoa
học. Tuy vậy, những người cứ mở miệng ra là nói “khoa học đã chứng minh
rồi”, “các nhà khoa học nói thế” cũng chưa chắc đã am hiểu về khoa học
hơn bạn.
Mù thống kê
Những người này dễ dàng hiểu những con số có cùng bản chất theo những
cách khác nhau và hiểu không chính xác. Cũng giống như mù phân tích và
mù tính toán, những người mù thống kê khiến mình trở nên ngốc nghếch khi
thấy thông tin “tỉ lệ người dị ứng với đậu nành là 10%” và “90% chúng
ta không bị dị ứng với đậu nành” là tương đối khác nhau. Ở con số thứ
nhất, người mù thống kê thấy lo lắng mỗi khi ăn đậu nành, nhưng với con
số thứ hai, họ lại tin rằng mình sẽ rơi vào phần đa số nên cứ vô tư ăn
đi. Nhưng thực chất hai con số trên là một. Những người này nếu không
tỉnh táo sẽ dễ bị lôi kéo vào trò cờ gian bạc bịp và trở thành con mồi
béo bở.
Mù công nghệ
Một người mù công nghệ sẽ gặp rắc rối trong việc học cách sử dụng
những sản phẩm mới. Học thứ gì đó mới mẻ, đối với người lớn, thường diễn
ra khó khăn và chậm chạp nhưng nếu những người này gặp thất bại cả
trong những việc đơn giản dù đã được hướng dẫn tận tình, người đó có thể
đang mắc chứng mù công nghệ. Không biết cách sử dụng những sản phẩm
công nghệ hiện đại khiến những người này khó lòng bắt kịp với cuộc sống
hiện đại.
Mù chuyển nghĩa
Mù chuyển nghĩa là khi người ta không thể chuyển thông điệp từ hình
thức này sang hình thức khác. Ví dụ, một người xem xong một bức ảnh
nhưng cảm thấy khó khăn không biết miêu tả lại bằng lời như thế nào hoặc
không thể viết vài dòng về nó. Những người này thường gặp vấn đề khó
khăn khi phải thu thập và tổng hợp thông tin trong cuộc sống hàng ngày.
Giờ đây, khi chúng ta phải không ngừng thu thập thông tin từ các nguồn
khác nhau, khả năng tổng hợp thông tin sẽ giúp chúng ta hiểu vấn đề dễ
dàng và thấu đáo hơn.
Mù hình ảnh
Mù hình ảnh là hiện tượng khi người ta không thể hiểu hoặc xử lý
thông tin một cách bình thường nếu nó được truyền phát dưới dạng hình
ảnh. Những người này phải cố gắng mới hiểu được ý nghĩa của các dòng chữ
trên áp phích hoặc thông điệp được truyền tải bởi hình ảnh poster. Một
ví dụ điển hình của mù hình ảnh là khi một chiếc bánh qui vỡ ra làm đôi,
một đứa trẻ 2-3 tuổi sẽ nghĩ rằng hai mẩu bánh sẽ nhiều hơn một chiếc
bánh quy “lành lặn”.
Theo List
